Ryt dominikański
tradycyjna liturgia Zakonu Kaznodziejskiego

O. Augustine Thompson OP
Te pięknie opracowane filmy wideo przygotowali bracia ze wschodniej prowincji dominikańskiej USA, aby ułatwić przygotowywanie się do celebrowania tradycyjnego rytu dominikańskiego. Celebransem na tych filmach jest o. Andrew Hofer OP. Najlepiej jest je oglądać, korzystając jednocześnie z małego podręcznika rubryk, opracowanego przez o. Anthony’ego Patalano OP; jego wspaniałą wersję PDF przygotowali bracia z prowincji wschodniej USA. Można ją pobrać tutaj. Sądzę, że można się spodziewać, iż filmy te wkrótce przyniosą piękny owoc w postaci publicznych celebracji w rycie dominikańskim w prowincji wschodniej USA.

Ponieważ w prowincji zachodniej mamy regularne publiczne celebracje rytu i w naszym Domu studiów prowadzę obecnie dla braci studentów zajęcia z ich practicum, postanowiłem udostępnić te filmy wraz z komentarzem opisującym różnice w sposobie celebracji, wynikające z odrębnych zwyczajów w obu prowincjach. Uwagi te można znaleźć pod każdym z filmów. Podkreślam, że jedynym celem tych uwag jest ułatwienie kapłanom prowincji zachodniej nauki tradycyjnych zwyczajów naszej prowincji, a nie krytyka braci z prowincji wschodniej, którzy je opracowali, czy ich lokalnych zwyczajów.

Przygotowanie w zakrystii

Przygotowanie kielicha

Należy zauważyć, że korporał powinien być umieszczony w bursie, dzięki czemu po wyjęciu z niej będzie miał właściwą pozycję do rozłożenia. Zrobiono to oczywiście, ale o tym nie wspomniano.

Ubieranie się kapłana

Należy zauważyć, że sznur humerału przechodzi pod tylną częścią szkaplerza, a nie nad nią. Nie widać tego na filmie, choć wydaje się, że o. Hofer tak zrobił.

Przybycie do ołtarza

Wejście

W prowincji zachodniej nie jest w zwyczaju, aby ministrant wchodził po stopniach z przodu ołtarza — robią to tylko kapłani. Powinien przejść na bok ołtarza i wchodzić tylko na tyle wysoko, na ile wymaga tego wykonywanie jego funkcji. Metoda składania welonu na filmie nie odpowiada zwyczajowi w prowincji zachodniej: powinien on być składany na trzy części pionowo, a nie poziomo, tak aby dekoracja znajdowała się w dolnym końcu prawą stroną do góry. Następnie kładzie się go pionowo wzdłuż prawej strony korporału (a nie wzdłuż podwyższonej niszy ołtarza, jak tutaj). Puryfikaterz nie powinien być złożony na pół (jak tutaj), lecz zupełnie rozłożony po prawej stronie korporału. Z kolei palkę kładzie się na górnej części złożonego welonu w momentach, gdy nie znajduje się on na kielichu.

Przygotowanie kielicha

Chociaż wydaje się, że ogólnie wśród amerykańskich dominikanów ten zwyczaj zanika, jednak w prowincji zachodniej pocałunek dłoni kapłana podczas wręczania ampułek czasami nadal się zdarza (prawdopodobnie w przypadku osób kształcących się w Europie). Obecnie czynią tak niektórzy z naszych ministrantów, a nie wszyscy.

Modlitwa Actiones nostras

Modlitwy u stóp ołtarza

Modlitwy u stóp ołtarza

Chociaż Bonniwell mówi, że kapłan stoi „na pierwszym stopniu” (na filmie należy przez to rozumieć pierwszy stopień poniżej podwyższenia), zwyczajowo w prowincji zachodniej w celu odmówienia modlitw u stóp ołtarza schodzi się na poziom posadzki. Nasz ministrant nie pochyla się na Confiteor kapłana, lecz tylko na swoją własną. Ten zaś stoi prosto, gdy ministrant pochyla się na swoją modlitwę Confiteor. W prowincji zachodniej podczas ukłonu ministrant zwyczajowo skłania głowę przed kapłanem, mówiąc „te pater”, ale osobiście zastanawiam się, czy nie jest to wtręt z rytu rzymskiego. Werset Adiutorium nostrum jest wypowiadany u stóp ołtarza; następnie kapłan wchodzi po stopniach. Rubryki mówią, że ministrant ma podnieść skraj alby kapłana, aby ten nie potknął się, wchodząc po stopniach. Niektórzy ministranci próbowali (i próbują) robić to w naszej prowincji, jednak sądzę, że jest to niewygodne i bezużyteczne.

Kapłan podchodzi do ołtarza

Od officium (introitu) do Kolekty

Officium i Kyrie

Gloria

W naszej prowincji kapłan zazwyczaj kontynuuje recytowanie Gloria w chwili podchodzenia do księgi, ale jeśli nie umie jej na pamięć, może się na chwilę zatrzymać podczas przechodzenia (jak tutaj). Kapłani powinni zauważyć, że w Mszale z 1965 r. nie ma zaznaczonych pochyleń głowy podczas Gloria (oprócz tych na Imię Jezus). W nowszych księgach kapłani mogą ołówkiem dopisać te rubryki.

Kolekta

Słowo Oremus wypowiadamy na środku, z głową pochyloną w kierunku krzyża, przed podejściem do księgi na Kolektę. Warto też zwrócić uwagę, jak ładnie o. Hofer skłania głowę przed krzyżem na Imię Jezus w zakończeniu Kolekty (komentator o tym nie wspomina).

Epistoła, Responsorium (Graduał), Alleluja i Ewangelia

Epistoła

Niewielki ukłon głową robi się także na imię świętego z dnia, na przykład gdy pojawia się ono w Kolekcie.

Responsorium i Alleluja

W prowincji zachodniej istnieje zwyczaj sygnalizowania ministrantowi, że recytowanie śpiewów między Epistołą i Ewangelią się kończy. Czyni się to, kładąc na ołtarzu wyciągniętą lewą rękę, skierowaną ku jego centralnej części, tak aby ministrant mógł ją zobaczyć. Jest to szczególnie pomocne, gdy nie ma Alleluja albo gdy po Alleluja następuje sekwencja. Warto też zauważyć, że ministrant powinien wchodzić po bocznych stopniach, a nie z przodu.

Ewangelia

Chociaż tego nie widać, o. Hofer kładzie złożone ręce na mszale w zagłębieniu w kształcie litery V w miejscu, gdzie strony się łączą ze sobą. Jest to pozycja kapłańska. Diakon trzyma złożone ręce przy piersiach; nie kładzie ich na księdze.

Ofertorium

Werset Ofertorium

Na filmie i w komentarzu należy zwrócić uwagę, że jest to jedyny raz, gdy Oremus jest wypowiadane z rozłożonymi rękami.

Modlitwy Ofertorium

Znowu trzeba zauważyć, iż welon powinien być złożony pionowo, a nie poziomo. Chociaż Bonniwell mówi, że palkę można położyć przed środkową tablicą ołtarzową, tak jak tutaj, kapłani prowincji zachodniej kładą ją zazwyczaj na górnej części pionowo złożonego welonu. Poza tym puryfikaterz powinien być całkowicie rozłożony po prawej stronie korporału.

Lavabo

Oczywiście wolno recytować psalm Lavabo podczas poruszania się, jeśli kapłan zna go na pamięć.

Modlitwa In Spiritu Humilitatis

Orate fratres

Zauważmy, że o. Hofer wykonał pełen obrót, mówiąc Orate fratres. Jest to poprawne, jeśli nie ma tabernakulum. Jeśli zaś jest, tak jak tutaj, kapłan nie wykonuje pełnego obrotu, lecz obraca się w prawo, zwracając się plecami na stronę Ewangelii, a następnie obraca z powrotem tak samo, jak przyszedł. Można to zauważyć na wcześniejszych filmach, na przykład podczas Dominus vobiscum przed Kolektą.

Sekreta

Oczywiście kapłan recytuje także respons Et clamor meum ad te veniat na werset Domine exaudi orationem meam, chociaż nie wspomniano o tym w komentarzu ani nie słychać tego na filmie.

Prefacja

Prefacja

Sanctus

Warto zauważyć, że ministrant zapala świecę Sanctus (komentarz o tym nie wspomina). W naszej prowincji istniała ścisła zasada, że nie tylko kapłan, lecz także ministrant powinien unikać obracania się wkoło, wskutek czego zwracałby się plecami do tabernakulum. Tutaj ministrant obracałby się w przeciwnym kierunku.

Pierwsza część Kanonu (od Te igitur do Konsekracji)

Te Igitur

Należy zauważyć, że kapłan nie powinien używać do przewracania stron kciuka i palca wskazującego. Jak zauważył komentator, powinny one być zastrzeżone do dotykania Hostii.

In Primis

Communicantes

Quam Oblationem

Druga część Kanonu (Konsekracja)

Konsekracja Hostii

Warto zauważyć, że jak mówi komentarz, kapłan trzyma teraz palce, które dotykały Hostii, na korporale, a nie poza nim. Od tej pory kapłan używa tej pozycji za każdym razem, gdy kładzie ręce na ołtarzu.

Konsekracja kielicha

Znowu, normalnym zwyczajem w prowincji zachodniej jest kładzenie palki na górnej części złożonego welonu, a nie opieranie jej o tablicę ołtarzową. Typową praktyką w naszej prowincji jest obejmowanie tymi trzema palcami tylnej strony trzonu kielicha, a kciukiem złączonym z palcem wskazującym — jego przedniej strony, a nie trzymanie stopy kielicha tylko trzema wolnymi palcami lewej ręki. Dzięki temu stopa kielicha jest wtedy bezpiecznie unieruchomiona i unika się groźby jego przewrócenie podczas błogosławieństw czy innych ruchów. Będzie tak podczas wszystkich błogosławieństw itp. w dalszej części Mszy aż do przyjęcia komunii, więc nie będę tego komentował na następnych filmach. Naszym zwyczajem nie jest zaledwie „niepodnoszenie kielicha powyżej głowy”, lecz niepodnoszenie stopy kielicha powyżej oczu.

Trzecia część Kanonu (po Konsekracji)

Unde et memores

W prowincji zachodniej ogólną zasadą jest tylko umiarkowane (a nie całkowite, jak na filmie) rozłożenie ramion po konsekracji. To umiarkowane rozłożenie zostało określone w rubrykach Mszału łacińskiego i zarysowana w Mszale z 1933 r. Istnieje jednak parę zdjęć, na których kapłani prowincji zachodnich rozkładają ramiona prosto w pozycji krzyża, jak na tym filmie. Obecnym zwyczajem w prowincji zachodniej jest stosowanie bardziej zgodnego z rubrykami „umiarkowanego rozłożenia”. Należy też zauważyć, że po powstaniu z klęczek ministrant obrócił się w taki sposób, że zwrócił się plecami do tabernakulum. W prowincji zachodniej przed zejściem ze stopni ministranci zawsze powinni się obracać w odwrotnym kierunku.

Supplices Exoramus

Memento

Nobis Quoque Peccatoribus

Per quem haec omnia

Znowu, zazwyczaj kładziemy palkę na górnej części pionowo złożonego welonu.

Per Ipsum

Od Pater noster do Komunii

Pater noster

Zgodnie z logiką rubryk łacińskich, które nakazują rozkładanie rąk „jak przedtem” podczas Embolizmu, w prowincji zachodniej mamy w zwyczaju, iż kapłan łączy ręce, gdy lud odpowiada Sed libera nos a malo. Następnie rozkłada się je ponownie po tym, jak kapłan mówi cicho Amen i zaczyna Libera. Znowu, kładziemy palkę na górnej części złożonego welonu, zamiast opierać ją o tablicę ołtarzową. Naszym zwyczajem jest kładzenie pateny na dolnej części złożonego welonu (nie obok).

Łamanie

Agnus Dei

Chociaż w prowincji zachodniej dzwonienie „dzwonkiem komunijnym” na pierwsze Agnus Dei nie jest praktyką zupełnie nieznaną, jednakże częściej, a dzisiaj niemal zawsze, odkłada się je do chwili, gdy kapłan odwraca się, aby przedstawić Hostię ludowi do adoracji, i mówi (od 1958 r.) Ecce Agnus Dei. Dzwonkiem dzwoni się w momencie, gdy zgodnie z lokalnym zwyczajem (na co zezwala Komisja Ecclesia Dei) mówi się Confiteor na Komunię (jak byłoby w przypadku komunii braci podczas Mszy uroczystej). Dzwonek służy wówczas jako sygnał dla ludzi, aby przygotowali się do komunii. Jeśli jest to Msza czytana bez udzielania komunii, można zadzwonić dzwonkiem w tym momencie, tak jak na filmie.

Przygotowanie i komunia kapłana

Należy zauważyć, że podczas zdejmowania palki w celu przyjęcia komunii z kielicha kapłan powinien przytrzymywać kielich, umieszczając trzy palce z jednej strony nodusa, a kciuk i palec wskazujący z drugiej.

Ablucje na końcu Mszy

Ablucje

Werset na komunię

Znowu należy zauważyć, że ministrant powinien obracać się w odwrotną stronę, aby uniknąć zwracania się plecami do tabernakulum.

Modlitwa po komunii

Zauważmy, że Oremus mówi się tu na środku, jak w prowincji zachodniej (por. Kolekta otwierająca powyżej).

Ite missa est

Błogosławieństwo ludu

Ostatnia Ewangelia

W naszej prowincji ministrant przechodzi na stronę Ewangelii, aby odpowiedzieć na dialog Ostatniej Ewangelii, podobnie jak robi w przypadku Ewangelii podczas Mszy. Normalnie wróciłby na swoje miejsce przed ołtarzem po stronie Epistoły i stałby tam. Jednak ministrant może także podnosić tablicę ołtarzową, tak aby kapłani z gorszym wzrokiem nie musieli się wysilać, by wypowiedzieć słowa. Deo gratias na końcu Ostatniej Ewangelii mówi ministrant.

Modlitwy leonińskie

Modlitwy leonińskie nie należą do Mszy; zostały dodane w końcu XIX wieku w szczególnych intencjach. Ponieważ ich recytowanie było uregulowane prawem kościelnym, od chwili abrogowania w 1965 r. dekretu nakazującego ich recytowanie nie są one wymagane także w tradycyjnych formach Mszy. Niemniej jednak gdzieniegdzie (na mocy lokalnego zwyczaju) nadal się je wypowiada.

Modlitwy leonińskie

Powrót do zakrystii

Jeszcze raz z całego serca dziękuję braciom z prowincji wschodniej za te piękne filmy.

Źródło: blog „Dominican Liturgy” za zgodą o. Augustine’a Thompsona OP
Tłumaczenie: Dominika Krupińska