Najnowsze odkrycia dotyczące początków Stabat Mater
O. Augustine Thompson OP
Śpiewające mniszki, rękopis z Bolonii
Sądzę, że święto Matki Bożej Bolesnej, poprzednio Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny, jest odpowiednim momentem, aby zapoznać naszych czytelników z transkrypcją tekstu i muzyki XIII-wiecznej wersji Stabat Mater, odkrytej ostatnio przez prof. Cesarino Ruiniego w rękopisie należącym niegdyś do konwentu mniszek dominikanek w Bolonii (Włochy), o którym Odnaleziono XIII-wieczną dominikańską wersję Stabat Mater. Miniatura bolońskich mniszek, pochodząca z ich rękopisu, ozdabia ten tekst.
Odkrycie tego rękopisu, jak wyjaśniono w artykule dostępnym tutaj (po włosku), wskazuje, że ze względu na datę rękopisu, tradycyjnie przypisywanego autorstwa Jacopone di Todi nie da się już dłużej utrzymywać. Jednakże data pozostawia — często wspominaną — możliwość, że jest to dzieło papieża Innocentego III. Być może zostało ono skomponowane przez dominikańskie mniszki z klasztoru Świętej Agnieszki w Bolonii.
Wersja ta jest interesująca z kilku powodów. Po pierwsze, jest to najwcześniejsze użycie tego tekstu jako sekwencji. Do chwili odkrycia tej wersji był on znany tylko jako hymn aż do późnego średniowiecza. Rękopis ten wskazuje, że najwcześniejsze znane użycie tekstu jako sekwencji nastąpiło wśród włoskich mniszek dominikańskich w początkach XIII w. Dalej, tekst nie tylko zawiera kilka oboczności słownych, lecz posiada także dwa wersy nieobecne w powszechnie przyjętej wersji. Ci, którzy chcą to zbadać, mogą pobrać moją transkrypcję i porównywać tekst z wersją wzorcową Stabat Mater.
Muzyka jest nawet bardziej interesująca. Jak zwróciły mi uwagę Mniszki dominikanki z Summit w stanie New Jersey, ta stara sekwencja zapożycza — z wyjątkiem jednej zwrotki (por. wersy 19 i 20) — melodie Sekwencji ku czci św. Dominika w rycie dominikańskim. Istnieje też kilka drobnych odmienności muzycznych. Zainteresowani mogą porównać muzykę z tą zawartą w graduale dominikańskim, we Mszy św. ku czci św. Dominika.
Dzięki uprzejmości czytelnika, który przekonwertował pliki PDF tej muzyki na pliki JPG, dostępne są ilustracje nowo odkrytego XIII-wiecznego Stabat Mater. Zdaję sobie sprawę, że są one trochę nieostre; jeśli kliknie się je lub pobierze, można uzyskać wyraźniejsze.
Źródło: „Dominican Liturgy” za zgodą o. Augustine’a Thompsona OP
Tłumaczenie: Dominika Krupińska