Użycie flabelli u dominikanów
O. Augustine Thompson OP
Jeden z naszych czytelników uprzejmie przesłał mi skany ukazujące używanie flabelli w rycie dominikańskim. Jak większości z Państwa wiadomo, pierwotnym sposobem wykorzystywania flabelli było odganianie much i innych szkodników od Najświętszej Krwi i Hostii. Później stały się one raczej symbolem czci, ale zawsze można było z nich korzystać w tradycyjnym celu. Chociaż znałem rubryki Mszy dominikańskiej dotyczące stosowania tych „liturgicznych wachlarzy”, sądziłem, że u początku czasów współczesnych wyszły one wszędzie z użycia. Tutaj jednak widzimy, że użyto ich na Malcie podczas Mszy św. w końcu kwietnia lub na początku maja 1960 roku. Jest to pierwsza publiczna Msza dziękczynna br. Alberta Felice Pace’a OP, wyświęconego 2 kwietnia owego roku. Była to Msza z trzeciej niedzieli okresu wielkanocnego.
Pierwsza ilustracja ukazuje podniesienie kielicha. Po lewej stronie kapłana, prawie zakryty przez flabellum, klęczy „archidiakon”, który prowadzi br. Pace’a podczas Mszy. Pomoc archidiakona była dozwolona tylko podczas Mszy prymicyjnej; poza tą sytuacją od dominikanów oczekiwano wystarczającej znajomości rubryk, aby mogli celebrować bez pomocy. Widoczna jest trójkątna formacja asysty, opisana przeze mnie we wcześniejszych tekstach poświęconych Mszy dominikańskiej. Subdiakon klęczy z lewej strony, na prawo od diakona, i nosi welon naramienny, przez który trzyma patenę. Diakon podnosi tylną część ornatu i nieprzerwanie okadza uniesione Postaci. Turyferariusz klęczy bezpośrednio za kapłanem, między dwoma akolitami (jeden jest widoczny, trzyma flabellum), tworząc dolny bok trójkąta. Dwaj młodzieńcy w albach to ministranci, obecni pro causa solemnitatis. Nawiasem mówiąc, turyferariusz nie podnosi ornatu; jest to przekłamanie perspektywy aparatu fotograficznego.
Osoby spostrzegawcze zauważą, że dominikanie na ilustracji mają tonsurę braci, czyli corona, szeroką na trzy palce, a więc szerszą od tonsury mnichów. Spostrzegą także brak tonsury u diakona — jest on kapłanem diecezjalnym, znajomym br. Pace’a. Akolitami i ministrantami są parafianie nie będący duchownymi; dlatego nie mają tonsur.
Następna ilustracja ukazuje formację na koniec Pater Noster. Asysta wyższa ustawiona jest teraz w linii poniżej stopni. Subdiakon podał patenę diakonowi i nie ma welonu naramiennego. Obok niego stoi turyferariusz. Wkrótce diakon poda patenę kapłanowi, a ten ją ucałuje. Diakon weźmie pacyfikał z ołtarza i wręczy go subdiakonowi, a ten z kolei przekaże go turyferariuszowi. On zaś przekaże go któremukolwiek z duchownych in choro (może to również uczynić krucyferariusz). Jestem pewny, że niektórzy zauważą, iż archidiakon powinien odnowić swoją corona.
Br. Albert Felice Pace należy obecnie do naszej zachodniej prowincji dominikańskiej w USA i kieruje naszym Newman Center na Uniwersytecie stanu Nevada w Los Vegas. Dziękuję mu za zgodę na opublikowanie tych zdjęć.
Źródło: „Dominican Liturgy” za zgodą o. Augustine’a Thompsona OP
Tłumaczenie: Dominika Krupińska