Mam przyjemny obowiązek wyrażenia wdzięczności wobec wszystkich osób, które mi pomagały zbierać materiał do tej książki — w tym dyrekcji i bibliotekarzy różnych archiwów i bibliotek, w których pracowałem. Podziękowania kieruję szczególnie do dr. Severina Grilla, bibliotekarza klasztoru kartuzów w Heiligenkreuz (Austria), oraz ojca Alberta Colungi w hiszpańskiej Salamance. Pewnych użytecznych informacji udzielili mi życzliwie historycy dominikańscy: Angelus Walz i M. H. Vicaire. Wyrażam głęboką wdzięczność sir Sidneyowi C. Cockerellowi z Londynu, panu Walterowi Garrettowi z Baltimore i panu Johnowi Frederickowi Lewisowi z Filadelfii za udzielenie mi dostępu do ich prywatnych bibliotek. Moje badania podejmowane w Londynie stały się znacznie łatwiejsze dzięki ciągłej uczynności pana Francisa Wormalda, asystenta kustosza w dziale rękopisów British Museum. Szczególny dług wdzięczności odczuwam wobec Jego Eminencji Wielce Czcigodnego Bartholomew J. Eustace’a, biskupa Camden, za jego zachęty i cenne sugestie.

Rękopis został dostosowany do wymagań wydawcy w dużej mierze dzięki uprzejmości różnych ojców z wydziału Providence College; z kolei ojciec William A. Hinnebusch, kompetentny badacz dominikańskiej historii średniowiecza, oddał mi wielką przysługę swoją krytyką i pomocą w poprawianiu korekt. Wyrażam wdzięczność panu Clementowi Wagnerowi za podjęcie się wydania książki w bardzo niekorzystnym czasie, a jemu zdolnemu redaktorowi, panu Thomasowi J. Kennedy’emu, za cierpliwość i ogólną pomoc, zwłaszcza w przygotowaniu skorowidza.
Pomimo całej tej pomocy dzieło nie zostałoby zapewne ukończone, gdyby zabrakło niesłabnącego zainteresowania, okazywanego od chwili jego rozpoczęcia przez wielebnego T. S. McDermotta OP, prowincjała prowincji św. Józefa. Jego nieprzerwane zainteresowanie było dla mnie silnym bodźcem, a niewyczerpana hojność umożliwiła przeprowadzanie obszernego programu fotokopiowania i mikrofilmowania średniowiecznych rękopisów.
Niektóre punkty w książce mogą wymagać krótkiego wyjaśnienia. Terminów „liturgia”, „ryt”, „uzus” itd. używam czasami w ich ścisłym znaczeniu, ale częściej jako synonimów. Było to pożądane w celu uniknięcia ciągłego używania słowa „ryt”. Podobnie w całej książce rzadko zaznaczano przynależność zakonną (OP, OSB itd.), aby oszczędzić miejsce i pominąć częste powtórzenia. Informacje te zamieszczono w skorowidzu. Wszystkie odesłania do Analecta Ordinis Praedicatorum odnoszą się najpierw do kolejnego roku serii wydawniczej, a następnie do roku publikacji; w żadnym wypadku nie stosowano mylącej numeracji „tomów”. A zatem zapis „IV (1896)” oznacza czwarty rok serii wydawniczej, 1896 rok. Systemu kolejnych lat wydawcy Analecta używają od pierwszego numeru do ostatniego; natomiast systemu tomów nie stosowali przez cały czas.
Aby uniknąć pomyłek, o konwencie dominikańskim mówię jednolicie jako o klasztorze, ponieważ słowo to jest powszechnie używane w języku angielskim jako określenie domu zakonnego mężczyzn. Takie zastosowanie jest usprawiedliwione występowaniem w brewiarzu dominikańskim; co więcej, swoje domy określają tak augustianie i franciszkanie, chociaż podobnie jak dominikanie nie są mnichami, lecz braćmi zakonnymi. Na koniec, chociaż temat konfraterni nie należy ściśle do liturgii, jednak z racji ich powiązań z nią zwracałem od czasu do czasu uwagę na pewne nieznane ogólnie fakty.
Ponieważ nie przyjąłem wszystkich zgłaszanych mi sugestii, odpowiedzialność za poglądy wyrażane w tej książce i za wszelkie błędy, które mogą w niej być zawarte, ponoszę wyłącznie ja.

W. R. B.

SKRÓTY

Acta Cap. Gen.: Acta Capitulorum Generalium Ordinis Prædicatorum. Cf. MOPH
Acta SS.: Acta Sanctorum Bollandiana
AER: Martène, De antiquis Ecclesiæ ritibus
AFH: Archivum Franciscanum Historicum
AFP: Archivum Fratrum Prædicatorum
ALKM: Archiv für Litteratur und Kirchengeschichte des Mittelalters
AOP: Analecta Ordinis Prædicatorum
BOP: Bullarium Ordinis Prædicatorum
CE: Catholic Encyclopedia
DACL: Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie
MOPH: Monumenta Ordinis Fratrum Prædicatorum Historica
PL: Patrologiæ Latinæ Cursus Completus (Migne)
QF: Quellen und Forschungen zur Geschichte des Dominikanerordens in Deutschland
SSOP: Quétif-Echard, Scriptores Ordinis Prædicatorum

Spis treści książki